Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος: Από Θεμελιωτής της Γυναικολογίας στην Ελλάδα σε Στιγματισμένο Δωσίλογο Πρωθυπουργό της Κατοχής
Ο Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος, μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας, συνδύασε μια λαμπρή επιστημονική καριέρα με μια πολιτική διαδρομή που τον στιγμάτισε ανεξίτηλα. Θεμελιωτής της σύγχρονης γυναικολογίας στην Ελλάδα, ο Λογοθετόπουλος αμαύρωσε την κληρονομιά του, υπηρετώντας ως δωσίλογος πρωθυπουργός κατά την Κατοχή (1942-1943). Η ιστορία του αντικατοπτρίζει τη σύγκρουση ανάμεσα στην επιστημονική αριστεία και τις ηθικές επιλογές σε καιρούς πολέμου.
Από το Ναύπλιο στο Μόναχο: Η Ακαδημαϊκή Ανατολή
Γεννημένος την 1η Αυγούστου 1878 στο Ναύπλιο, ο Λογοθετόπουλος ακολούθησε μια φιλόδοξη πορεία. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, όπου ειδικεύτηκε στη μαιευτική και γυναικολογία. Από το 1903 εργάστηκε στη Μαιευτική Κλινική του Μονάχου, ανελίσσοντας από βοηθός σε υφηγητή υπό τον καθηγητή Amann. Το 1910 επέστρεψε στην Αθήνα, ιδρύοντας ιδιωτικό μαιευτήριο 40 κλινών, ένα πρωτοποριακό βήμα για την εποχή.
Κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), υπηρέτησε ως έφεδρος χειρουργός στο Γ’ Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης και στη Σκάλα Σταυρού, προσφέροντας δωρεάν περίθαλψη σε τραυματίες αξιωματικούς. Το 1922 επιστρατεύθηκε ξανά, υπηρετώντας στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Η προσφορά του του απέφερε πολεμικά μετάλλια και τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρα.
Η Επιστημονική Κληρονομιά
Το 1922 ο Λογοθετόπουλος αναγορεύτηκε καθηγητής Γυναικολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση της Γυναικολογικής Κλινικής του Αρεταίειου. Υπό την ηγεσία του, η κλινική εξελίχθηκε σε κέντρο καινοτομίας. Διετέλεσε διευθυντής της Γυναικολογικής Κλινικής του «Ευαγγελισμού» (1933-1935) και του Δημόσιου Μαιευτηρίου «Αλεξάνδρας». Ως πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών (1932-1933), συνέβαλε στη δημιουργία σύγχρονων νοσοκομειακών υποδομών, όπως το «Ιπποκράτειο», το «Λαϊκό» και το «Αλεξάνδρα», ενώ εγκαινίασε το πρώτο Αντικαρκινικό Ινστιτούτο στο Αρεταίειο το 1924.
Οι χειρουργικές του καινοτομίες, όπως η εισαγωγή της ριζικής υστερεκτομής και η μέθοδος «Logo-tampon» για την αντιμετώπιση αιμορραγιών τοκετού, απέκτησαν διεθνή αναγνώριση. Πρόσκλησή του από πανεπιστήμια του Παρισιού, του Βερολίνου και του Μονάχου για επιδείξεις χειρουργικών τεχνικών υπογράμμισε τη φήμη του. Οι μαθητές του, όπως ο Γρηγόρης Λαμπράκης, συνέχισαν το έργο του, ενώ οι πολυάριθμες μελέτες του στα ελληνικά και γερμανικά εδραίωσαν την επιστημονική του κληρονομιά.
Η Σκιά της Κατοχής
Η πολιτική καριέρα του Λογοθετόπουλου, ωστόσο, σημαδεύτηκε από την γερμανοφιλία του. Πρόεδρος του Ελληνογερμανικού Συνδέσμου πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Λογοθετόπουλος κατηγορήθηκε ότι διατηρούσε προσωπικούς δεσμούς με τη Γερμανία, αν και η φημολογία περί γάμου του με την ανιψιά του στρατάρχη Βίλχελμ Λιστ διαψεύστηκε από τον ίδιο και τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο.
Με την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1941, ο Λογοθετόπουλος ήταν από τους πρώτους που συνεχάρησαν τον Γερμανό πρέσβη. Διορίστηκε αντιπρόεδρος και υπουργός Πρόνοιας και Παιδείας στην κατοχική κυβέρνηση του Γεωργίου Τσολάκογλου, ενώ ίδρυσε την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1942. Τον Δεκέμβριο του 1942 ανέλαβε πρωθυπουργός της «Ελληνικής Πολιτείας», μιας διορισμένης από τους Γερμανούς κυβέρνησης.
Η τετράμηνη θητεία του (2 Δεκεμβρίου 1942 – 7 Απριλίου 1943) συνδέθηκε με προσπάθειες αντιμετώπισης του επισιτιστικού προβλήματος, αλλά και με μαζικές διαδηλώσεις κατά της πολιτικής επιστράτευσης Ελλήνων για εργασία σε γερμανικά εργοστάσια, η οποία τελικά ματαιώθηκε. Ο Λογοθετόπουλος διαμαρτυρήθηκε για τις γερμανικές αυθαιρεσίες, ιδιαίτερα στη βουλγαροκρατούμενη ζώνη, αλλά οι ενέργειές του κρίθηκαν ανεπαρκείς. Κατηγορήθηκε επίσης ότι αγνόησε τις εκκλήσεις του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού για την προστασία των Ελλήνων Εβραίων από τη ναζιστική γενοκτονία.
Οι Γερμανοί, αναζητώντας έναν πιο δυναμικό ηγέτη για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη επιρροή του ΕΑΜ, τον αντικατέστησαν με τον Ιωάννη Ράλλη τον Απρίλιο του 1943.
Δίκη, Καταδίκη και Τελευταία Χρόνια
Με την αποχώρηση των Γερμανών το 1944, ο Λογοθετόπουλος διέφυγε στη Γερμανία, όπου συνελήφθη από τις αμερικανικές δυνάμεις. Το 1945 καταδικάστηκε ερήμην σε ισόβια κάθειρξη από το Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων. Εκδόθηκε στην Ελλάδα το 1946, φυλακίστηκε, αλλά το 1951 έλαβε χάρη. Το 1948 εξέδωσε το βιβλίο «Ιδού η Αλήθεια», υπερασπιζόμενος τις επιλογές του και υποστηρίζοντας ότι απομακρύνθηκε λόγω της κριτικής του στους Γερμανούς.
Πέθανε στην Αθήνα στις 6 Ιουλίου 1961, περιφρονημένος από την κοινωνία, παρά τη λαμπρή επιστημονική του συνεισφορά. Κατηγορίες για ιδεολογική προσήλωση στον ναζισμό, ενισχυμένες από άρθρα του σε κατοχικά έντυπα, συνεχίζουν να βαραίνουν την υστεροφημία του.
Συμπέρασμα: Μια Διχασμένη Κληρονομιά
Ο Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος παραμένει μια τραγική φιγούρα της ελληνικής ιστορίας. Η πρωτοποριακή του συμβολή στη γυναικολογία και η ίδρυση βασικών ιατρικών θεσμών στην Ελλάδα συγκρούονται με την πολιτική του συνεργασία με τους ναζί κατακτητές. Η ιστορία του υπενθυμίζει ότι οι επιλογές σε περιόδους κρίσης μπορούν να επισκιάσουν ακόμη και τα πιο λαμπρά επιτεύγματα, αφήνοντας μια κληρονομιά γεμάτη αντιφάσεις.
Πηγές: Εθνικό Αρχείο Μνημείων, Ιστορικό Αρχείο Πανεπιστημίου Αθηνών, «Ιατρική Επιθεώρηση» (1922-1935), «Η Κατοχή στην Ελλάδα» (Ι. Μιχαηλίδης, 2001), Εφημερίδα «Καθημερινή» (Αρχείο 1945-1961).
