Σε μια ξεκάθαρη δήλωση που υπογραμμίζει τις βαθιές εντάσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, ο Ισραηλινός Υπουργός Εξωτερικών Γκίντεον Σαάρ απέρριψε κατηγορηματικά την πιθανή συμμετοχή τουρκικών στρατευμάτων στη διεθνή δύναμη σταθεροποίησης που προτείνει οι ΗΠΑ για την εποπτεία της εκεχειρίας στη Γάζα. Η τοποθέτηση αυτή, που έγινε κατά τη διάρκεια επίσκεψης του Σαάρ στην Ουγγαρία, αποδίδεται στην «εχθρική προσέγγιση» του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ.
Η δήλωση έρχεται σε μια κρίσιμη φάση για την εφαρμογή της εκεχειρίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, που συμφωνήθηκε στις αρχές Οκτωβρίου υπό την αιγίδα του Αμερικανού Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Το σχέδιο των 20 σημείων του Τραμπ προβλέπει τη δημιουργία μιας προσωρινής Διεθνούς Δύναμης Σταθεροποίησης (International Stabilization Force – ISF) για την παρακολούθηση της εκεχειρίας, την εκπαίδευση παλαιστινιακών αστυνομικών δυνάμεων και την πρόληψη νέων συγκρούσεων μετά από δύο χρόνια πολέμου που άφησαν πίσω τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και εκτεταμένες καταστροφές.
Το Πλαίσιο της Εκεχειρίας και η Ρόλος της ISF
Η εκεχειρία τέθηκε σε ισχύ στις 10 Οκτωβρίου, με την πρώτη φάση να εστιάζει στην ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων. Μέχρι σήμερα, έχουν απελευθερωθεί οι τελευταίοι 20 ζωντανοί όμηροι από τη Γάζα, ενώ το Ισραήλ έχει απελευθερώσει περίπου 2.000 Παλαιστίνιους κρατούμενους, οι περισσότεροι από τους οποίους κρατούνταν χωρίς κατηγορίες. Επιπλέον, έχουν επιστραφεί τα λείψανα 16 Ισραηλινών ομήρων, ενώ εκκρεμεί η ανάκτηση 12 ακόμη.
Το σχέδιο Τραμπ δεν καθορίζει ποιες χώρες θα συνεισφέρουν στρατεύματα στην ISF, αλλά τονίζει τη συνεργασία με αραβικές και διεθνείς εταίρους, όπως η Ιορδανία και η Αίγυπτος, για την εκπαίδευση «επαληθευμένων παλαιστινιακών αστυνομικών δυνάμεων». Η δύναμη αυτή θα αναλάβει σταδιακά τον έλεγχο περιοχών από τις ισραηλινές δυνάμεις, ενώ το Χαμάς θα αφοπλιστεί, και η Γάζα θα εισέλθει σε φάση ανοικοδόμησης. Περίπου 200 Αμερικανοί στρατιώτες βρίσκονται ήδη στο Ισραήλ, συντονίζοντας από κέντρο συνεργασίας τη σταθεροποίηση και την ανοικοδόμηση, χωρίς όμως να προβλέπεται παρουσία αμερικανικών χερσαίων δυνάμεων στη Γάζα.
Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάρκο Ρούμπιο, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Ισραήλ, δήλωσε ότι η ISF θα αποτελείται από «χώρες με τις οποίες αισθάνεται άνετα το Ισραήλ», ενώ ο Αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς εξέφρασε αισιοδοξία για την εκεχειρία, τονίζοντας ότι «δεν θα είναι εύκολο». Η Ουάσινγκτον εργάζεται για την εξασφάλιση ενός μανδάτου του ΟΗΕ ή άλλης διεθνούς νομιμοποίησης.
Η Στάση του Ισραήλ και οι Εντάσεις με την Τουρκία
Μιλώντας σε δημοσιογράφους στη Βουδαπέστη δίπλα στον Ούγγρο ομόλογό του Πέτερ Σιτζιάρτο, ο Σαάρ ήταν κατηγορηματικός: «Οι χώρες που θέλουν να στείλουν ένοπλες δυνάμεις πρέπει να είναι τουλάχιστον δίκαιες απέναντι στο Ισραήλ. Η Τουρκία, υπό την ηγεσία του Ερντογάν, ακολούθησε εχθρική προσέγγιση εναντίον του Ισραήλ – όχι μόνο με δηλώσεις, αλλά και με διπλωματικά και οικονομικά μέτρα». Πρόσθεσε ότι το Ισραήλ έχει ήδη ενημερώσει τους Αμερικανούς φίλους του γι’ αυτή τη θέση και δεν θα επιτρέψει την είσοδο τουρκικών δυνάμεων στη Γάζα.
Η στάση αυτή εντάσσεται σε ευρύτερη επιδείνωση των σχέσεων Ισραήλ-Τουρκίας από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023, μετά την επίθεση της Χαμάς που σκότωσε 1.200 Ισραηλινούς. Ο Ερντογάν έχει χαρακτηρίσει τις ισραηλινές επιχειρήσεις «γενοκτονία» και έχει υποστηρίξει ανοιχτά τη Χαμάς, φιλοξενώντας ηγέτες της στην Άγκυρα. Παράλληλα, η Τουρκία έχει εκφράσει ετοιμότητα να συμμετάσχει σε «οποιαδήποτε αποστολή» για τη σταθεροποίηση και ανοικοδόμηση της Γάζας, με το Υπουργείο Άμυνας να δηλώνει ότι προετοιμάζεται για ρόλο ειρηνευτικό ή ανθρωπιστικό.
Ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είχε ήδη υπονοήσει την αντίθεση αυτή, δηλώνοντας ότι «το Ισραήλ θα αποφασίσει ποιες δυνάμεις είναι απαράδεκτες». Αναλυτές επισημαίνουν ότι η Τουρκία, ως εγγυήτρια της συμφωνίας μαζί με ΗΠΑ, Κατάρ και Αίγυπτο, βλέπει στη συμμετοχή της ευκαιρία να ενισχύσει την επιρροή της ως περιφερειακής δύναμης, κάτι που ενοχλεί τόσο το Ισραήλ όσο και αραβικές χώρες όπως η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ.
Διεθνείς Αντιδράσεις και Προκλήσεις
Η απόρριψη της τουρκικής συμμετοχής εγείρει ερωτήματα για τη σύνθεση της ISF, καθώς χώρες όπως η Ινδονησία, τα ΗΑΕ, το Κατάρ και το Αζερμπαϊτζάν συζητούνται ως πιθανοί συμμετέχοντες, αλλά πολλές αραβικές χώρες διστάζουν λόγω φόβων σύγκρουσης με υπολείμματα της Χαμάς ή έλλειψης οδού προς παλαιστινιακό κράτος. Ο Βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας τόνισε σε συνέντευξη στο BBC ότι η δύναμη πρέπει να είναι «ειρηνευτική» και όχι «επιβολής ειρήνης», καθώς κανείς δεν θέλει να εμπλακεί σε νέες συγκρούσεις.
Παράλληλα, η Τουρκία συνεχίζει να παίζει ρόλο μεσολαβητή, έχοντας πείσει τη Χαμάς να αποδεχθεί το σχέδιο Τραμπ μέσω επαφών του αρχηγού της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών Ιμπραχίμ Καλίν. Ωστόσο, ο Ερντογάν κατηγορεί τώρα τις ΗΠΑ ότι δεν πιέζουν αρκετά το Ισραήλ να συμμορφωθεί με τη συμφωνία, προτείνοντας ακόμη και κυρώσεις ή διακοπή πωλήσεων όπλων.
Επίλογος: Ένα Ευθραυστό Ισοζύγιο
Η άρνηση του Σαάρ για τουρκική παρουσία στη Γάζα αναδεικνύει τις γεωπολιτικές ρωγμές που παραμένουν ανοιχτές, παρόλο που η εκεχειρία φέρνει ελπίδα μετά από δύο χρόνια αιματοχυσίας. Το Ισραήλ επιμένει στην ασφάλειά του, η Τουρκία διεκδικεί ρόλο περιφερειακού ηγέτη, ενώ οι ΗΠΑ προσπαθούν να εξισορροπήσουν συμμαχίες. Η επιτυχία της ISF θα κριθεί από την ικανότητα να γεφυρώσει αυτές τις διαφορές, διασφαλίζοντας μια βιώσιμη ειρήνη – ή τουλάχιστον, μια παύση πυρός που να μην καταρρεύσει. Όπως δήλωσε ο Τραμπ, «η ειρήνη θα είναι ισχυρή, διαρκής και αιώνια» – αλλά ο δρόμος μέχρι εκεί είναι στρωμένος με εμπόδια.
