Φανταστείτε ότι μέσα στους όγκους του καρκίνου κρύβονται… σύμμαχοι. Όχι εχθροί, αλλά μικροσκοπικά βακτήρια που παράγουν ένα μόριο ικανό να «χτυπήσει» τα καρκινικά κύτταρα και να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας. Αυτή η εκπληκτική ανακάλυψη, από διεθνή ομάδα επιστημόνων, ανοίγει νέους ορίζοντες στη θεραπεία του καρκίνου, μετατρέποντας τα μικρόβια από «ύποπτα» σε «ήρωες».
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τα μικρόβια από το έντερο ή το δέρμα μας, που βοηθούν στην πέψη ή την άμυνα. Πρόσφατες έρευνες, όμως, αποκάλυψαν ότι και οι όγκοι φιλοξενούν δικές τους «κοινότητες» βακτηρίων – ένα είδος «μικροβιακού οικοσυστήματος» μέσα στον καρκίνο. Τώρα, ερευνητές από το Εργαστήριο Ιατρικών Επιστημών του Συμβουλίου Ιατρικής Έρευνας (MRC LMS) στο Imperial College London, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Κολωνίας, ανακάλυψαν πώς αυτά τα βακτήρια μπορούν να επηρεάσουν την εξέλιξη του καρκίνου και να βελτιώσουν τις θεραπείες.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στις 10 Σεπτεμβρίου στο περιοδικό Cell Systems, εστιάζει σε ένα μόριο με το όνομα 2-μεθυλισοκιτρικό οξύ (2-MiCit), το οποίο παράγεται από βακτήρια όπως η Escherichia coli που ζουν μέσα στους όγκους. Αυτό το μόριο λειτουργεί σαν «διπλός πράκτορας»: Καταστρέφει το DNA των καρκινικών κυττάρων και διαταράσσει τον μεταβολισμό τους, καθιστώντας τα πιο ευάλωτα στη χημειοθεραπεία – ιδιαίτερα στη 5-φθοριοουρακίλη (5-FU), που χρησιμοποιείται συχνά στον καρκίνο του παχέος εντέρου.
Πώς το ανακάλυψαν; Η ομάδα, με επικεφαλής τον Δρ Ντάνιελ Μαρτίνεζ-Μαρτίνεζ και τον Καθηγητή Φίλιπε Καμπρέιρο, χρησιμοποίησε μια πρωτοποριακή μέθοδο μεγάλης κλίμακας: Εξέτασαν πάνω από 1.100 συνθήκες σε μικροσκοπικούς σκώληκες (Caenorhabditis elegans), μύγες και ανθρώπινα καρκινικά κύτταρα. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: Στα πειράματα με μύγες, το 2-MiCit όχι μόνο επιβράδυνε την ανάπτυξη του όγκου, αλλά και αύξησε το προσδόκιμο επιβίωσης. Στα ανθρώπινα κύτταρα, έκανε τη χημειοθεραπεία έως και 50% πιο αποτελεσματική, μειώνοντας την αντοχή των καρκινικών κυττάρων.
«Ξέραμε ότι τα βακτήρια συνδέονται με τους όγκους, αλλά τώρα κατανοούμε τη χημική “συνομιλία” τους με τα καρκινικά κύτταρα», δήλωσε ο Καθηγητής Καμπρέιρο, επικεφαλής της ομάδας Συν-Μεταβολισμού Ξενιστή-Μικροβίων στο MRC LMS και στο Κέντρο Έρευνας CECAD του Κολωνίας. «Αυτή η ανακάλυψη δείχνει πώς τα μικρόβια του όγκου μπορούν να επηρεάσουν την πρόοδο του καρκίνου και πώς τα προϊόντα τους θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για καλύτερες θεραπείες».
Ο Δρ Μαρτίνεζ-Μαρτίνεζ, μεταδιδακτορικός ερευνητής, πρόσθεσε: «Τα μικρόβια είναι μέρος μας. Το ότι ένα μόνο μόριο μπορεί να έχει τόσο βαθιά επίδραση στην πρόοδο του καρκίνου είναι πραγματικά εντυπωσιακό και δείχνει πόσο σύνθετη είναι η βιολογία όταν την βλέπουμε ολιστικά».
Η σημασία αυτής της έρευνας ξεπερνά τα εργαστήρια. Σήμερα, η χημειοθεραπεία σώζει ζωές, αλλά συχνά αποτυγχάνει λόγω της αντοχής των όγκων. Το 2-MiCit θα μπορούσε να γίνει η βάση για νέα φάρμακα – ίσως συνθετικά μόρια εμπνευσμένα από αυτό – που θα ενισχύουν τις υπάρχουσες θεραπείες. Επιπλέον, ανοίγει δρόμο για εξατομικευμένη ιατρική: Στο μέλλον, οι γιατροί θα μπορούν να ελέγχουν το μικροβιακό προφίλ ενός ασθενούς για να προσαρμόσουν τη θεραπεία, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τα κύτταρα, αλλά και τα «μικρόβια-συμμάχους» τους.
Παρόλο που η έρευνα εστιάζει στον καρκίνο του παχέος εντέρου, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι παρόμοια μοτίβα υπάρχουν και σε άλλους τύπους όγκων. Σε μια εποχή όπου ο καρκίνος παραμένει μία από τις κορυφαίες αιτίες θανάτου παγκοσμίως, τέτοιες ανακαλύψεις φέρνουν ελπίδα: Οι «κρυφοί» κάτοικοι των όγκων μπορεί να κρατούν το κλειδί για πιο αποτελεσματικές, λιγότερο επώδυνες θεραπείες. Η επιστήμη προχωρά, και η φύση –με τα μικρόβιά της– αποδεικνύεται ξανά η καλύτερη δασκάλα.