Στις αίθριες αίθουσες των Βρυξελλών, όπου οι σημαίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυματίζουν ανέμελα, χθες, Τετάρτη 3 Δεκεμβρίου, σημειώθηκε ένα ορόσημο που μπορεί να αλλάξει για πάντα τον ενεργειακό χάρτη της ηπείρου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε συμφωνία με τα κράτη-μέλη και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανακοίνωσε ένα φιλόδοξο σχέδιο: Τερματισμός όλων των εισαγωγών ρωσικού αερίου μέχρι το φθινόπωρο του 2027. “Αυτή είναι η χαραυγή μιας νέας εποχής, η εποχή της πλήρους ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης από τη Ρωσία”, δήλωσε με έμφαση η πρόεδρος της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, σε συνέντευξη Τύπου, τονίζοντας ότι η κίνηση αυτή “αποδυναμώνει το πορτοφόλι του πολέμου” του Βλαντιμίρ Πούτιν.
Η συμφωνία, που ήρθε μετά από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις και πιέσεις από την Ουάσιγκτον, βάζει τέλος σε δεκαετίες εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο –μια σχέση που μετατράπηκε σε “όπλο” μετά την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία το 2022. Ήδη, το μερίδιο των ρωσικών εισαγωγών έχει πέσει δραματικά από 45% σε 13% τον πρώτο εξάμηνο του 2025, μειώνοντας τα έσοδα της Μόσχας από 12 δισ. ευρώ μηνιαίως σε μόλις 1,5 δισ. “Πληρώνουμε ακόμα πολύ”, παραδέχτηκε η φον ντερ Λάιεν, “αλλά στόχος μας είναι το μηδέν – και θα το πετύχουμε”. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η ΕΕ εισήγαγε LNG αξίας 4,5 δισ. ευρώ από τη Ρωσία μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2025, ενώ συνολικά 52 δισ. κυβικά μέτρα αερίου το 2024 κάλυψαν το 19% των αναγκών της.
Το σχέδιο προβλέπει σταδιακή εφαρμογή για να αποφευχθούν σοκ στις αγορές: Οι βραχυπρόθεσμες συμβάσεις (πριν τις 17 Ιουνίου 2025) απαγορεύονται από τις 25 Απριλίου 2026 για υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) και από τις 17 Ιουνίου 2026 για αγωγό. Για μακροπρόθεσμες συμβάσεις LNG, η απαγόρευση ισχύει από 1η Ιανουαρίου 2027, σύμφωνα με το 19ο πακέτο κυρώσεων, ενώ για αγωγούς από 30 Σεπτεμβρίου 2027 –και όχι αργότερα από 1η Νοεμβρίου, εφόσον πληρούνται οι στόχοι αποθήκευσης. Η νομοθεσία, που θα τεθεί σε ισχύ από 1η Ιανουαρίου 2026, προσφέρει και “ασφαλιστική δικλείδα”: Σε περίπτωση σοβαρής απειλής στην εφοδιαστική ασφάλεια ενός κράτους, η Επιτροπή μπορεί να επιτρέψει προσωρινές εξαιρέσεις, ενώ σε έκτακτη ανάγκη επιτρέπονται επείγουσες παραδόσεις.
Η συμφωνία δεν σταματά στο αέριο. Η Επιτροπή δεσμεύεται να παρουσιάσει νωρίς το 2026 σχέδιο για τον τερματισμό των ρωσικών εισαγωγών πετρελαίου στην Ουγγαρία και τη Σλοβακία –τα μόνα κράτη που εξακολουθούν να εισάγουν αργό από τη Ρωσία– μέχρι τέλος 2027. Τα δύο αυτά κράτη, βαθιά εξαρτημένα από ρωσικές προμήθειες, έχουν ήδη εκφράσει έντονη αντίθεση, απειλώντας με νομικές προσφυγές, καθώς βλέπουν φόβους για αύξηση τιμών και ενεργειακή ανασφάλεια. Παράλληλα, όλα τα κράτη-μέλη καλούνται να υποβάλουν εθνικά σχέδια διαφοροποίησης προμηθειών μέχρι 1η Μαρτίου 2026, εξασφαλίζοντας μακροπρόθεσμη ανθεκτικότητα.
Η αντίδραση ήταν θερμή από πολλούς, αλλά προειδοποιητική από άλλους. Ο διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (IEA), Φατίχ Μπιρόλ, χαρακτήρισε την απόφαση “ιστορική”, προειδοποιώντας όμως: “Το μάθημα από αυτή την εμπειρία είναι να μην εξαρτόμαστε υπερβολικά από μία μόνο πηγή –η υπερβολική συγκέντρωση μπορεί να γίνει γρήγορα γεωπολιτική ευπάθεια”. Ο Δανός υπουργός Κλίματος, Λαρς Άγκαρντ, το αποκάλεσε “μεγάλη νίκη για την Ευρώπη”, ενώ ο Φινλανδός ευρωβουλευτής Βίλε Νιινίστο τόνισε ότι “η Ρωσία δεν θα μπορεί πια να χρησιμοποιεί τα ορυκτά καύσιμα ως όπλο εναντίον μας”. Στα social media, η συζήτηση φουντώνει: Χρήστες όπως @AlternateMediaX μιλούν για “μεγάλη νίκη του Τραμπ”, καθώς η πίεση από την Ουάσιγκτον επιτάχυνε το χρονοδιάγραμμα, ενώ @TheNoCapPress προβλέπουν “μεταμόρφωση του ενεργειακού χάρτη της Ευρώπης”.
Πίσω από τις πανηγυριστικές δηλώσεις, κρύβεται η πραγματική πρόκληση: Η μετάβαση σε εναλλακτικές πηγές, όπως αμερικανικό LNG, ανανεώσιμες και εξοικονόμηση, απαιτεί επενδύσεις δισεκατομμυρίων και πολιτική βούληση. Το σχέδιο REPowerEU, που ξεκίνησε το 2022, έχει ήδη βοηθήσει την ΕΕ να αποφύγει την χειρότερη ενεργειακή κρίση δεκαετιών, αλλά οι τιμές παραμένουν υψηλές και η κλιματική ατζέντα πιέζει για γρήγορη πράσινη στροφή. Από την πλευρά της Μόσχας, η αντίδραση ήταν σκληρή: Το Κρεμλίνο προειδοποιεί ότι η κίνηση θα “επιταχύνει την οικονομική παρακμή της ΕΕ”, αναγκάζοντάς την σε ακριβότερες εναλλακτικές.
Για τους Ευρωπαίους πολίτες, που έζησαν τον εφιάλτη των εκτοξευμένων λογαριασμών το 2022, αυτή η “νέα εποχή” φέρνει ελπίδα –αλλά και αγωνία για το αύριο. Με την ΕΕ να στρέφεται σε παγκόσμιους εταίρους όπως οι ΗΠΑ και η Νορβηγία, το 2027 μπορεί να σηματοδοτήσει όχι μόνο το τέλος μιας εξάρτησης, αλλά και την αρχή μιας πιο ασφαλούς, πράσινης ηπείρου. Η μπάλα είναι τώρα στο γήπεδο των εθνικών πρωτευουσών: Θα τηρήσουν το ραντεβού, ή οι εξαιρέσεις θα γίνουν κανόνας;