Μια επαναστατική ανακάλυψη από το Πανεπιστήμιο της Γιούτα αποκαλύπτει ότι το άγχος δεν ελέγχεται από νευρώνες, όπως πιστεύαμε μέχρι σήμερα, αλλά από δύο αντίπαλες ομάδες ανοσοκυττάρων μέσα στον εγκέφαλο – τα μικρογλοία. Η μία λειτουργεί σαν «γκαζιέρα» που ενισχύει το άγχος, η άλλη σαν «φρένο» που το περιορίζει. Η μελέτη, δημοσιευμένη στο Molecular Psychiatry, ανοίγει νέους δρόμους για θεραπείες ψυχικών διαταραχών, στοχεύοντας απευθείας στο ανοσοποιητικό σύστημα του εγκεφάλου.
«Είναι μια αλλαγή παραδείγματος», δηλώνει ο Ντον Βαν Ντέρεν, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια και πρώην μέλος της ομάδας στη Γιούτα. «Δείχνει ότι όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του εγκεφάλου έχει ελάττωμα, μπορεί να προκαλέσει πολύ συγκεκριμένες νευροψυχιατρικές διαταραχές».
Δύο Ομάδες Μικρογλοίων: Γκάζι και Φρένο
Τα μικρογλοία είναι τα «φύλακες» του εγκεφάλου – κύτταρα του ανοσοποιητικού που καθαρίζουν βλάβες, καταπολεμούν λοιμώξεις και ρυθμίζουν τη φλεγμονή. Μέχρι τώρα, οι επιστήμονες πίστευαν ότι λειτουργούν ομοιόμορφα. Όμως, η νέα μελέτη σε ποντίκια αποκάλυψε δύο διαφορετικές υποομάδες:
| Τύπος Μικρογλοίων | Ρόλος στο Άγχος | Συμπεριφορά σε Ποντίκια |
| Hoxb8 μικρογλοία | Φρένο – Μειώνει το άγχος | Κανονική συμπεριφορά, χωρίς υπερβολικό γκρουμίνγκ |
| Μη-Hoxb8 μικρογλοία | Γκάζι – Ενισχύει το άγχος | Έντονο γκρουμίνγκ, αποφυγή ανοιχτών χώρων |
Σε πειράματα με μεταμόσχευση μικρογλοίων σε ποντίκια που δεν είχαν καθόλου μικρογλοία, τα αποτελέσματα ήταν δραματικά:
- Μόνο μη-Hoxb8: Τα ποντίκια έγιναν υπερβολικά αγχώδη – γκρουμάρονταν συνέχεια και απέφευγαν ανοιχτούς χώρους.
- Μόνο Hoxb8: Καμία αγχώδης συμπεριφορά.
- Και τα δύο: Ισορροπία – τα Hoxb8 εξουδετέρωσαν την επίδραση των μη-Hoxb8.
«Αυτοί οι δύο πληθυσμοί μικρογλοίων έχουν αντίθετους ρόλους», εξηγεί ο Μάριο Καπέκι, διακεκριμένος καθηγητής Ανθρώπινης Γενετικής και ανώτερος συγγραφέας. «Μαζί, ρυθμίζουν ακριβώς το κατάλληλο επίπεδο άγχους ανάλογα με το περιβάλλον του ποντικιού».
Από το Ποντίκι στον Άνθρωπο: Νέα Εποχή Θεραπειών
Η ανακάλυψη έχει άμεσες επιπτώσεις για τον άνθρωπο. «Και οι άνθρωποι έχουμε αυτούς τους δύο πληθυσμούς μικρογλοίων», λέει ο Καπέκι. Ωστόσο, σχεδόν όλα τα σημερινά ψυχιατρικά φάρμακα στοχεύουν νευρώνες, όχι μικρογλοία.
Η μελέτη δείχνει ότι:
- Διαταραχές άγχους (που πλήττουν 1 στους 5 Αμερικανούς) μπορεί να οφείλονται σε ανισορροπία μικρογλοίων.
- Φλεγμονές ή βλάβες στον εγκέφαλο (π.χ. από τραύμα, λοιμώξεις, γήρανση) μπορεί να απενεργοποιήσουν το φρένο (Hoxb8).
- Μελλοντικές θεραπείες θα μπορούσαν να ενισχύσουν τα Hoxb8 ή να απενεργοποιήσουν τα μη-Hoxb8 με φάρμακα ή ανοσοθεραπείες.
«Θα δώσουμε πίσω στους ασθενείς που έχασαν τον έλεγχο του άγχους τους την ικανότητα να το ρυθμίζουν ξανά», προβλέπει ο Καπέκι.
Προσοχή: Ακόμα Μακριά από τη Θεραπεία
Παρά την αισιοδοξία, οι ερευνητές είναι προσεκτικοί. «Είμαστε πολύ μακριά από τη θεραπευτική εφαρμογή», τονίζει ο Βαν Ντέρεν. «Αλλά στο μέλλον, θα μπορούσαμε να στοχεύσουμε πολύ συγκεκριμένους πληθυσμούς ανοσοκυττάρων στον εγκέφαλο με φαρμακολογικές ή ανοσοθεραπευτικές μεθόδους. Αυτό θα ήταν μεγάλη αλλαγή στον τρόπο αντιμετώπισης νευροψυχιατρικών διαταραχών».
Η μελέτη χρηματοδοτήθηκε από τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH), το Ίδρυμα Dauten και το Κέντρο Κυτταρομετρίας Ροής του Πανεπιστημίου της Γιούτα.
Τι Σημαίνει Αυτό για Εμάς;
Το άγχος δεν είναι μόνο «στο μυαλό» – είναι και στο ανοσοποιητικό του εγκεφάλου. Μέχρι να έρθουν νέες θεραπείες, η μελέτη υπογραμμίζει τη σημασία:
- Πρόληψης φλεγμονών (π.χ. με υγιεινή διατροφή, ύπνο, άσκηση).
- Πρώιμης παρέμβασης σε τραύματα ή λοιμώξεις που επηρεάζουν τον εγκέφαλο.
- Επανεξέτασης φαρμάκων που επηρεάζουν τα μικρογλοία (π.χ. αντιφλεγμονώδη).
Η επιστήμη μόλις ανακάλυψε το «κουμπί» του άγχους – και δεν είναι εκεί που νομίζαμε.